Bertsio ofiziala eta egia. Jangoneko-bordako Miguel María Iturbideren hilketa.

“Bersio ofiziala” bezala ezagutzen dugu komunikazio bide ofizialak edo instituzionalak jarraitu dituen gertaera edo gertakari baten bertsioa, hau da komunikatu formal edo oficial baten bidez. Baina…ez du erran nahi benetan gertatu deparen egia kontatzea.

1967ko azaroaren 7tik 8rako goizaldean, Laputsegarai parajetik gertu non Guardia Zibilek gazte bat hil zuen gertatkitzunean, bertsio ofiziala zion, Guardia Zibilaren patruilak hildako gaztea, ETAko kide bat zela eta haiek gelditzeko agindua eman ziotenean, honek tiro eginez erantzun ziela agenteei eta hauek beren burua defendatzeko hil egin zuten gaztea.

Bertsio ofizial horrek guardien testigantzaz gain, hildakoaren eskuin eskuan agertu zen pistolak berresten zuen, pistola belgikar bat zen eta tiro egin zuela nabarmentzen zen (beroa, bolbora, usaina…). Datu bitxi bat; garai hartan, ETA-k oraindik ez zuen ekintza armaturik egin.

Hildako gaztea Miguel María Iturbide Elizalde zen, Jangoneko Borda baserrikoa, eta 16 urte bertzerik ez zituen (1951ko abuztuaren 9an jaio zen). Herrian, inork ez zuen bertsio ofiziala sinetsi!.

Miguel María Iturbide Elizalde. Argazkia “Miguel María Iturbide, crimen sin castigo” liburutik hartura dago

Laster jakin zuen herriak gertaeren egia, eta ez zuen ja zerikusirik bertsio ofizialak kontatzen zuenarekin.

Bertsio ofiziala kolokan jartzen zuten lekukoak baziren, Miguel Mari Iturbidek ez baitzuen goizalde hartan bakarrik egon. Berarekin Iruingobordako Jesus eta Juan Pedro anaiak zeuden, eta hiru zugarramurdiarrek “gau-lanean” (kontrabandoa) ari ziren.

Iparraldera aratze batzuk pasatzeko asmoz ari zirela, goizaldeko 03: 00ak aldera Guardia Zibilaren patruila batek gazteak ustekabean “altoa” eman zienean hasi omen zen dena. “Para, o te quemo” entzun bezain pronto Zugarramurditarrek ihes egin zuten, eta agenteak tiroka hasi ziren. Eutiquio Chamorro Chamorro kaboa, Barrentxea etxean ostatua hartzen zuena, tiro egin zion Migeli eta bizkarretik bala sartu zizaion (ihetsan zegoenean) eta hor betan hila erori ziren. Bi anaiek ihes egitea lortu zuten.

Bertze lekuko batek azaldu zuenez, goizalde hortan Chamorro kaboak, Barrentxeaan sartzen eta Iturbide hil zuten lekura itzultzen ikusi zuen, pentsatzekoa da pistola belgikarraren bila joan zela gorpuaren ondoan paratzeko intentzioarekin. Kontatzen zenez, gaztearen eskuan arma parta baino lehen agenteek pistola tirokatu zuten, Miguel Mariak lehenik tiro egin ziola errateko, eta haiek defendatu egin zirela. Ah porzierto! Migel Mari ezkerra zen.

Baina herritarrek eta Zugarramurdiko Jose Otamendi parrokoak justizia egiteko ahal zuten guztia egin zuten arren, bertsio ofizialak aurrera jarraitu zuen eta kasua artxibatu egin zen Burgosko Kapitaintza Nagusiaren egoitzara, iritsi ondoren.

Urteak eta hamarkadak pastu ziren, norbaitek gurutze bat jarriko du Laputsegaraia baserritik ez urrun, herrian eta inguruetan ia denek gaiari buruz zerbait entzun duten arren, bersion ofiziala finkatu egin zen, baina Xabier Susperregi idazleari esker, gertaera horren berri izan baitzuen eta ikertu ondoren Miguel María Iturbide-Crimen sin castigo liburu datzi zuela, argh eta garbinos gelditu da bertsio ofiziala, bertze aunitzetan bezala, gezurra zela, egia estaltzeko mozorro bat, gertaera anker eta ilegal baten benetako kontakizuna ez ezaguteko asmatua!

2022ko azoraren 6an Miguel Mari Iturbide Elizalde, Zugarramurdiko Jangoneko Bordako 16 urteko semea oroitzeko ekitaldia egin zuten Horrekin batera, Xabier Susperregi idazleak idatzitako Miguel Maria Iturbide. Crimen sin castigo liburua  aurkeztu zuten. Hainbat atal ditu liburuak: 50 eta 60ko hamarkadetako Zugarramurdiko kontuak, senitartekoen, lagunen eta herritarren lekukotasunak, Zugarramurdiko gazteari omenaldia egiten zaio munduko hainbat lekutatik iristen diren olerki eta artelanak Miguel Mari eta bere ingurukoen argazkiak… eta doike! ikerketa lanaren emaitza.

Xabier Susperregitren “Miguel María Iturbide, crimen sin castigo” liburuaren azala.Azalaren egilea Angelica Zubiran

Bertze bertsio ofizial batzuen arabera, gure eskualdean ere halako bertze kasuak eman dira. 1972ko irailaren 20an Juan Antonio Aranguren Mugica ‘Iharra’ muga Urdazubitik igarotzen saiatzen ari zela Guardia Zibilak hil zuten. Bertsio ofizialaren arabera, heriotza ETAko kidea e Guardia Zibilekin izandako liskarraren ondorioa izan zen. Hala ere, haren familiak aldarrikatzen du Iharraren heriotza bertze egoeretan gertatu zela, eta ez zela liskarrik izan, bizkarretik tirokatuta agertu baitzen. Familiak zailtasun handiak izan zituen gorpua ikusteko. Juan Antoniok 21 urte zituen Urdazubiko postuko guardia zibilek harrapatu zutenean eta dioitenez ez zeraman armarik.

Edo…Jon Ugutz Goikoetxea Elorriagaren kasua, Guardia Zibilaren balen azpian erori zena 1972ko martxoaren 15ean Elizondon. Jon eta bertze bi ETAkide, Zigan Espainiako institutu armatuko agenteek jarritako kontrol batekin topo egin zuten. Tiroketa eta kontralatik deriotarrak eta bertze bi lagunek ihes egitea lortu zuten. Handik ordu batzuetara, guardia zibilek Beartzunen aurkitu egin zuten, muga menditik zeharkatzera zihoala. Bizkarretik tiro egin eta hil egin zuten, doike bertsio od¡fizialak bizkarreko tiroaz ez du ja aipatzen.

P.D. Sarrera hau Pako Aristik BERRIA aldizkarirako idatzitako “bertsio ofiziala” artikuluan inspiratua dago.

Sarrera hau egiteko erabili den materiala:

Miguel María Iturbide, crimen sin castigo. Xabier Susperregi. BIBLIOTECA DE LAS GRANDES NACIONES. 2001

Bertsio ofiziala. Pako Aristik. BERRIA. 2022-04-07.

La verdad sobre la muerte de Miguel María Iturbide Elizalde. Fernando Anbustegi. Diario de Noticias 2021.11·07

 

.

Read Full Post »

Joakina Borda eta Ugalde.

Zaragozan sortu arren, familia Baztandarra zuen. Gurasoak Juan de Borda, Zugarramurditarra (jaioterriz Azpilikuetakoa) eta ama María Ana Ugalde, Erratzuko Alzua etxekoa.

Arras gazte zelarik, 1752ko azaroaren 12an, Zugarramurdiko Juan Bautista Dutari eta Zueldegaray merkatari oparoarekin ezkondu zuten. Juan Bautistak 38 urteko seme-alabarik gabeko alarguna zen eta Joakinaren aita bezala, Zugarramurdikoa zen eta baita jatorria ere, Azpilkuetan zuen, hai justu Azpilkuetako Dutari etxean.

Bikotea Madrilen finkatu zen. Hiriburuan. Juan Bautista Dutarik bere negozioak zituen, aspalditik sektore pribatuko merkataritzan aritzen zen, eta banku-etxe bat berriki sortu zuen. XVIII. mendeko gorte inguruan ibiltzen ziren Nafarroako negozio-gizon (batez ere, Baztandarrak ) artean ibiltzen zen.

1783an senarrak, testamentuan, bere ondasun guztiaren jaraunsle, Joakinarekin izandako seme bakarrari, Vicente Dutari eta Borda izendatuko du. 1785ean, semeak Domingotar ordenean fraide gise sartu zenean jaraunspen handiari uko egin zion eta eta ondasun guztia Joaquina Nikolassa Borda ama eta alargunaren aldekoa izan zen. Semearen pausoak jarraituz, 1786an Joakina Borda, Madrileko Santa Katalina de Sienako domingotarren komentuan sor Joaquina Benita de la Cruz izenarekin sartu zen.

Jasokundeko Andre Maria eliza. Argazkia Pierre Bona.

Joakina Bordak, komentuan sartu aurretik, ia hamar milioi errealen herentziari uko egin zion. Testamentuan, sos hoiek, pertsona, komunitate, komentu, fundazio, “obras pias-en” ( kapital baten dohaintza gizartearen babesik gabeko sektoreei laguntzeko bideratua; umezurtzak, alargunak, doterik gabeko dontzeilak eta behartsuak) eta bertze antzeko helburuendako erabilitzeko zehatz-mehatz idatzita utzi zuen.

Horrez gain Joaquina Bordaren testamentua dioenez, ” berak egiaztatu ahal izan duen bezala, senar zenaren jaioterriko miseria handiaz jantzita dago, bai eta bizilagunena ere“, ondasunaren %10 Zugarramurdi herriarendako izanen da. Diru horrekin, “espiritutasun bultzadarekin” eta “kristau errukitasunaren medioz” , hainbat lan (obra pias) eginen dira Zugarramurdin.

-Testamentua egiterakoa ia eraikita eta zati batean altzariz hornitua zegoen Ospitalea eta komentua. Urtean ospitala hamaika mila erreal belloi jasoko ditu. Ospitala, gaur egun Sorginen Museoa dagoen eraikina zen, Indaburua.

– Bi eskola, bata mutikoentzat eta bertzea neskendako, egunean zortzi eta sei erreal belloi, hurrenez hurren.

– Zugarramurdiko seme batendako, betiko beka bat Iruñeko San Juan Bautista ikastetxean edo hiri bereko mintegian.

-Urtean bi mila errealeko dotazioa herriko parrokia-elizarako. fabrikarako. Senar zena bizitzen zenean, bikoteari esker zimenduetatik ereiki izan zena.

– Kapilautza iraunkorra, bortz mila eta bortzehun erreal urteko errentarekin (errentan jartzen zen diru-kopurua, eta bere irabaziekin arima salbatzeko mezak ordaitzen ziren).

Hamabortz mila erreal Elizondoko miserikordia etxerako (zaharretxea).

Baita ere, senarraren sortexea “Dutari”. Katalina Otsalde lehengusinari emanen dio eta Zugarramurdi bereko “Beskor” etxea, María Otsalde bertze lehengusuari emanen dio.

Lehen aipatu den bezala gaur egungo Zugarramurdiko Jasokundeko Andre Maria eliza Juan Bautista Dutari eta Joaquina Bordaren laguntzaz beraien zen lur eremu batean ereiki omen zen. Gainera ” antzinako eliza hondatuta dagoelako, Jainkoaren etxerako txikia eta zantar delako” (Joakinaren hitzak), erretaulekin, lanparekin eta bere nahierara beharrezkoak diren beetze gauza batzuekin apaindua izan zen.

Azkenik, Joakina Bordak aurreikuspen batzuk utzi zitun eta arrazoia edozein dela ere, Zugarramurdi herria suntsitu, desagertu eta hustuko balitz, Azpilkuetako herriak jasango zuen fundazioko sosa. Eta, gauza bera gertatuko balitz!… Erratzuko herriarendako izanen zen.

Nahiz eta 1793an Konbentzioaren Gerran barne, Saran kuartelatutako tropa frantsak, sutea eragin eta Zugarramurdi suntsitua izan arren, eta… apokalipsisa oraindik iritsi ez denez, Joakin Borda eta Ugaldeko “sosak”, Zugarramurditik ez dira atraiak izan!

Pos hau egiteko erabili den materiala:

Mujeres baztanesas en la corte (siglo XVIII). Gaspar Castellano de Gastón. Príncipe de Viana. 2011. LXXII urtea 254 zenbakia.

Read Full Post »

San Juan gaua eta sorgiñak.

Ekainan, eguzkiaren gaina, argiaren hilabetean,  herri, auzo, eta baserri ugaritan  23an  suak pizten dira eta  San Juan bezpera ospatzen da. Arizkunen bestak  direnik, ezkil jotzearekin asten dira, bakoitzak  bere etxe aurrian,  zelaietako belar moztuaekin, (orain garaia dela belarra mozteko) suteak pizten dituzte, eta herritarrek erritu zahar bat segituz  suak saltatzen dituzte.

Arizkun San Joan bezperako gaua. Argazkia pellosanmillan

 Nahiz eta Erdi Aroaz geroztik, San Joan Bataiatzailea kristau santuaren izena darama, jatorri paganoa duen antzina-antzinako tradizioa da, birsorkuntza-errituak biltzen dituen festa da. Festa honetan, ez da ospatzen  saindua  (San Joan) baizik eguzkiaren aroaren etorrera, hau da, udako solstizioa, urteko egunik luzeena eta gaurik laburrena. Egunk laburragoak direnez eguzkiari indarra emateko suak pizten dira eta suak eguzkiaren ikurra bihurtuz gaua argitzen du.

Gaua, sua, kea, errito paganaoak eta kristautasuna, sorginkerietarako unea da San Juan eguna Euskal Herrian. Arizkunen nahiz eta Azken urte hauetan, gau majiko honeri amaiera emateko, antzerki batekin akitzen da, bazen garai bat (ez aspaldi)  ilunabar aldera…lastozko sorgin bat erretzen zela.

Sorgin hitzaren jatorria ez dago argi, Aita  Barandiaranek erten zuen “sor”, sortu aditzarekin lotuta egongo zela eta proposatu zuen “Sorgina”, “Sorzaina” izena ere izango zuen eta jaiotzak zainduko zituen jeinua izango zela (wikipwedia). Koldo Mitxelenak sor(tu) + gin osagaiak proposatu zituen, baina sor aditzaren “sorgortu, moteldu, (mina) arindu edo baretu ” erranahia hobesten du, belagileek edo sorginek oinazea arintzen baitzuten. Bertzalde Mikel Azurmendi idazle eta antropologoak uste du sor hitza berak egungo “sorginkeria” erranahia duela eta Mitxelenak proposatutako sorgortu beraren ildotik doa.

Inkisizioak (Gaztelako Erresuma 1478ko urtean sortua) . Nafarroako Erresuma konkistaren ondoren  (1512-21) bertako sineskeren aurka ekin zuen, “sorginak” jomugan jarriz. 1526ean, sorginen lehen jazarpen handia izan zen Nafarroan, eta Euskal Herrian. Hala ere, sorginkeriaren inguruko sinesmenen irudia finkatu eta zabaldu zuena, eztabaidarik gabe, Pierre de Lancre izan zen. 1612. urtean bere ikerketa eta epaiketak  “Tableau de l’inconstance des mauvais anges et demons” liburuan bildu eta argitarau zuen. Liburua, mendebaldeko Europan sorgin izua zabaldu eta horren ondorioz sorgin-ehizak sarraski batean bukatu zuten ondorengo urteetan.

 Pierre de Lancre berak  1609an sorgin ehiza baten arduraduna eta sorginen aurkako auziko epailea izan zen Lapurdin, horren ondorioa  Zugarramurdiko akelarrearen aurka izandako 1610ko Logroñoko prozesuan izango zen. 

Erdarazko “aquelarre” hitza, sorgin eta aztien gaueko bilera erran nahi du eta hatorria Logroñoko auzian du. 1609ko otsailaren 14an, Logroñoko Auzitegiak Zugarramurdiko preso talde berri bat jasotzen du eta urte bereko maiatzaren 22an, “aquelarre” hitza aktetan lehen aldiz idatziiko da. Hitza Juan del Valle Albarado inkisidorea aipatzen du eta bera izanen zen ustezko asmatzailea.

Valle Albarado-k, ustezko Zugarramurdiko sorginen ahoetatik entzuten zuen “aquelarre” hitza, Zugarramurdin biltzen ziren zelaiaren izena zen.  Akelarre, Akelarrenlezea, Berroskoberro (“Sorginak” leizearen kanpoaldean berroskoberro larrean elkartzen omen ziren) tokien izenak dira, .

Mañarian (Bizkaian) Akalarra izeneko tokian biltzen ziren bertoko herritarrak, Arteagan Akerlandan, Saran Fikozelaian, Diman Petralandan eta  Elbeten  Dutxuketan.

Zugarramurdiko prozesua, zehazki hamarkada batzuk lehenago jatorria edo hasiera du. Bertako herritarrak auzi etengabeetan zebiltzan Urdazubiko monasterio berrituarekin. Monastegia Espainiar Inperioaren mugako egoitza estrategikoa zen eta horrek ezartzen zien mendekotasun feudala.  Zugarramurdiko herria 1580an haren uztarpetik askatzea lortu zuen, independente bilakatuz. Askatasun horrek monasterioaren eta Leon Aranibar haren abadearen etsaigoa ekarri zien. Aranibar Inkisizioaren batzordekidea zen.

1609an, Ainhoan Leon Aranibarrek eta Gaztelako koroaren beste ordezkari batzuek, Urtubia eta Senpereko jaunekin bilkura bat egin zuten.  Senpereko eta Urtubiako jaunek Frantziako koroaren ordezkari eta eragile politikoak ziren. Egun haietan, Hendaia, Ziburu… jauntxo hoien jurisdikziotik aske geratu. Bilkura hori ekintzen katea bat martxan jarri zuen. 

Urtubiako jaunak, haien ustez herrialdea hondatzen zuen sorgin eta sorgin “izurritearekin” amai zezan laguntza eskatu zion Frantziako erregeari eta honek Pierre de Lancre bordeletarra bidali zuen…eta berarekin ekaitza ekarriko zuen.

 1608ko abenduan Maria Ximildegi Lapurdiko kostaldetik Zugarramurdira iritsi omen zen. Honek  bere Ziburuko egonaldian sorginen topagune batean egon zela erten hasi zen (hondartzan). Batzarre hortan deabrua joan zela eta bertan ongi pasatzen zutela ere aipatu zuen.

Maria Ximildegi gaztearien hitzak segidan zabaldu ziren eta Inkisizioak deitu omen zion, arrazoia: Lapurdiko Ziburu udalerrian gertatutako sorgin ehizan zeukan zerikusia zela eta. Mariak Ximildegik bertze emakume batzuekin batera Zugarramurdiko leizeetan ospatutako hainbat akelarretan parte hartu izana aitortu omen zuen, emakume horien artean hauek zeudelarik: Maria Txipia, Estebania Telletxea, Maria Zozaia edota Graziana Barrenetxea.

Guzti haua Urdazubiko monasterioko Frai Leon Aranibarrek aprobetxatu zuen eta Logroñoko Auzitegiaren aurrean  salaketa aurkeztu zuen.

Salaketa ondoren, eskualdea miatzeko eta ikertzeko  Espainiako Inkisizioak Logroñoko auzitegiko Juan del Valle Alvarado inkisidorea ibidali zuen. Zugarramurdin zenbait hilabete iragan ondoren, salaketa ugari bildu zituen, usteen eta 300 pertsona sorginkerien salakuntza pean inkulpatuak izan ziren, umeak alde batetara utzirik. 300 horietatik 40 Logroñora atxiloturik eraman zituzten. Hiri hartan espetxeratuak izan ondoren torturapean zeuden bitartean epaiketaren zain gelditu ziren.

 

Alez de la Iglesiaren “Las brujas de Zugarramurdi” pelikun oinarritutako marrazkia.

1610eko azaroaren 7 eta 8an Zugarramurdiko 40ak beraien epaia jaso zuten: 18 absolbituak, 12 sutan erreak (haietariko 5 irudi eran, aurretik kartzelan hil baitziren).

Sutan bizirik erreak, izan ziren; Maria Arburua (70 urtekoa), Maria Baztan Borda (68), Graziana Xarra (66), Ezpelatako Maria Etxatxute (54), Domingo Subildegi (50), Petri Juanjorena (36) izan ziren.

Presondegian hil zirenetakoak eta “errudunak” izan zirenei aurrekoekin batera bere gorpuak erre zituztenak (irudian damututa):

Juanes Etxegi 66 urtekoa, Maria Etxeleku (40) urtekoa, Estefania Petrisazena (37) urtekoa, Joanes Odia (68) urtekoa eta Maria Zozaia (80) urtekoa (zein liburua kasuan hildakoen izenak aldatzen dira).

Guzti hauek, (Maria Zozaia ezik) beti ukatu zuten sorgiñak eta aztiak zirenik eta ukapen hori izan zen hain zuzen sutan erretzeko kondena,

Bertze batzuk prisoindegian (kargurik gabe  edo errugabeak) izurrite batez hilko ziren; Graziana Barrenetxea (Akelrreko erregiña kargua izango zuena), Migel de Goiburu (Akelarreko erregea eta Graxianaren senarra)…

Gainerakoa sorgiñak zirela aitortu zute eta hori sutean hiltzeaz salbatu zien, baina zigortuak izan ziren; Joanes Goiburu (37), Joanes Sansin  (20)  “Akelarreko atabalariak” zirela karguarekin  bizi osorako espetxe zigorra izan zuten, baita ere zigor bera izan zuten Maria Prenosa (70) , Maria Etxegi (40) eta Maria Txipia Barrenetxea (52), azken honi Sorginkerian jakintsua izatea leporatzen zioten.. Bertze batzuk hamar edo urte bateko  espetxe zigorrak edo azarriratzea eta erbesteratze zigorrak jasan zuten; 43 urteko Frai Pedro Arburua (10 urteko espetxe zigorra), Joana Telletxea (38) urte bateko espetxe zigorra, Maria Jauretegia  (22) 6 hilabeteko atzerriratzea…

Handik urte batzutara, herio zigorrak siñatu zituen epailetako bat Alonso de Salazar y Frias epaiketarekin ados ez zegola Zugarramurdira eta Nafarroko eta Gipuzkuako bertze herritara bueltatu zen eta jende pila batekin hitz egin ondoren, konklusio batera iritxi zen: Iñoiz ez zela gaueko hegaldirik izan, ezta zapo magikorik, ez eragindako ekaitzak, ez haur bahiturik… Akelarreak nekazal festak zirela eta jan, edan, kanta ta abesten aritzen ziren bilkura zela eta Euskal Herriko mendialdeko herritarrek oraindik kristautasunaren aurreko siñiskerietan siñisten jarraitzen zutela, siñiskeria hoiek kristau erlijioarekin nahasten zirela eta horrek ez zuela  deabruarekin ezer ikustekorik.

Gertakizun triste honek da, gaur egun Zugarramurdi  herriari sorginkeriakin lotzen dion eta aldi berean ospea ematen dion historia zuzena. Aspaldin Zugarramurdin San Joan gau ondoko larunbatan, Zugarramurdiko lezeetan akelerre gaupasa ospetsua egiten zen, gaur egun ekainaren 23ko inguruan (San Joan gaua) Sorginen Eguna ospatzen da.

 Sarrera egiteko erabili den materiala 

“Sorgiñak“, Toti Martinez de Lezea, Juan Luis Landa. Erein. 2006

 “Las brujas y su mundo”  Julio Caro Baroja, Alianza Editorial. 1961

“Las brujas de Zugarramurdi y la inquisicion de Logroño” Los libros del cuentamiedo, Nafarroa 2005.

“Zugarramurdiko sorginkeria prozesua“. Wikipedia.eus

“Donibane jaia“. Wikipedia.eus

“Sorgin“. Wikipedia.eus

Read Full Post »

Mikel eta Estefa. Txontxongiloen Topaketa.

Eskual Titiriteroen Topaketa 1996 urtean antolatu zen lehen aldiz Zugarramurdin. “Kukubiltxo” taldean ibilitako Mikel Diez Bravo hil berria zen (Bergara 1967-1996) , eta bere omenez antolatu zen lehenbiziko topaketa. Mikel, Zugarramurdin bere bikote, lagun eta lankidea zen  Estefa Erro zugarramurdiarrarekin bizi zen. 

Baina bi urteren buruan Estefania Erro ere hil zen, eta hortik aintzina Kisulabe elkartea bi urtetik behin bien omenez antolatuko du Eskual Titiriteroen Topaketa.

Estefa Erro eta Mikel Diez, Euskal Telebistako «Txokolatex» saiorako egindako txotxongiloekin.

Mikel eta Estefa Arte Ederretako ikasketak elkarrekin egin zituzten Leioan eta bertze ikastaro batzuk egin ondotik (Frantziako Charlevillen txontxongilo eskolan famatuan) Mikel panpinak egiteko tekniketan espezializatu zen eta Estefa eszenografian.

1990ko harmarkadaren hasieran Zugarramurdin tailer bat montatu zuten eta lanean hasi ziren, bertzeak bertze, ETBko Txokolatex programarako panpinak egin zituzten ( Idigoras, Ardantza, Arzallus, Garaikoetxea…). Panpin hauek Spitting Image telesail Britaniarraren antzekoak ziren.

Ondoren Kilimiliklik taldea osatu zuten eta herriko bertze bi lagunekin batera Zugarramurdin Euskal Herriko lehen txotxongiloen antzoki egonkorra sortu zuten. “Sorginak” antzeslana muntatu zuten eta jende dexente ikusi zuen lau urte iraun zuen hoietan. 

Topaketa hau Euskal Herrian antolatzen diren bertze txotxongilo topaketetaz nabarmentzen dena Euskal Herriko taldeei agertoki bat eskeintzeko asmorekin antolatua dela da. Txotxongiloez gain, bertze gisako ekintzak ere antolatu izan dira: erakusketak, kantaldiak, eta lehenbiziko topaketetan akanpalekua ta guzti bazen.

Topaketen antolakuntza eta ekitaldi guztiak jendeak erakusten duen borondate onagatik egiten dira. Taldeak gogoki eta pozik etortzen dita asteburu bat elkar pasatzera, gainera ja kobratu gabe! Taldeek ordainean lo egiteko lekua eta jatekoarekin batera ematen zaien diruakin konformatzen dira; Sosa hori kamiseten salmentarekin finanziatzen da.

Argazkia Berria.com

Urte hontakoa Euskal Titiriteroen Topaketaren zazpigarren edizioa izan da eta Mikel Diez eta Estefa Erroren omenez, tankera, tamainu eta kolore ezberdineko txontxongiloak bildu gire  Zugarramurdin. Dozena bat taldek eta hamairu bat ikuskizun eskeini dira  plazan, Akelarrenean, Sorginen Museoan eta Sorginen Antzokian.

Mikel eta Estefa ekarri zuten herrira txotxongiloen kultura eta herrian euren ondarea gelditu da eta Kisulabe eta Akelarre Elkarteak ondare hori eskeintzen digute.

P.D Euskal Titiriteroen Topaketaren zazpigarren edizioa 2009ko Apirilan 18 eta 19an izan zen.

Post hau egiteko erabili den materiala.

Ttipi TTapako 2004ko apirilaren Koro Iriarteren artikuloa.

Estefaren eta Mikelen omenez, laugarrenez. Nafarkaria. Rakel Goñi- 2002ko otsaila-apirila.

‘Ametsen Bidean. Sorginak’. Concha de la Casa e Iñaki Mata.

Read Full Post »