Rikardo Zabalza Elorga, 1898ko Urtarrilaren 29an Erratzuko Sumusuan sortutako maixu, errepublikako diputado sozialista eta sindikalista izan zen. Gurasoak Lazaro Zabala medikuaeta Marzelina Elorga ziren eta aitaren lanbideagatik, bere haurzaroa, Nafarroko hainbat herritan igaro zuen; Erratzu, Aoiz, Funes, Burgin.
Hamabortz urtekin Arjentinara emigratu zen (aitak bidalia). Han, hasiera batean, gari-zakuak kargatu zituen Buenos Aireseko portuan; ondoren, ontziratzeak zenbatzeko eta kontrolatzeko kapataz gise ibili zen, eta, azkenik irakasle izan gabe (magisterioko ikasteta batzuk egin zituen) irakasle bezala urte haunitz lan egin zun.
1930an eta 32 urte zituelarik peninsulara bueltatu zen, hain zuzen Jakara, anaik bizi zirela ta, baña segidan Iruñan finkatuko da. Bigarren Errepublika aldarrikatuta, erantzukizun-karguak izan zituen PSOEko Nafarroako Federazio Sozialistan eta UGT baita ere. Lehenengoaren lehendakariordea zen eta sindikatuan idazkaria. Geroago, 1933ko martxoan, ” Federación Nacional de Trabajadores de la Tierra-ko”(FNTT) idazkari probintzial hautatu zuten.
1933ko azaroko Gorteetarako hauteskundeetan sozialistak ordezkatzen (PSOE) Nafarroako hautagai izan zen . Boto gehien jaso zituen hautagai sozialista izan zen arren, ez zuen diputatu aktarik lortu (zazpiak Eskuineko Blokerako izan ziren). U.G.T.ko “Trabajadores!!” aldizkarian idatzitako artikulu batengatik auzitegira eraman zuten. Idatzia iraultza eragiten zuela eta Errepublikako presidentearentzat iraingarritzat jo zuten.
1934ko otsaileko sozialisten kongresuan gehiengoa lortu zuen, eta Lucio Martínez Gil ordez FNTTren idazkari nagusia izan zen. Hilabete gutxira, nekazarien greba orokorra koordinatu zuen eta 1934ko urriko iraultzaren prestaketetan ere parte hartu zuen. Horregatik, 1935eko urtarrilean Madrileko Modelo kartzelan sartu zuten (hilabete batzuk geroago atera zen).
FNTT buru zela, Andaluzian eta Extremaduran aunitz ibili zen; beraz, 1936ko Espainiako Hauteskunde Orokorretan Badajozetik, Fronte Popularrako hautagai gisa aurkeztu zen, eta diputatuaren akta lortu zuen. Diputatuen Kongresuko Nekazaritza Batzordeko kide izan zen eta aktiboki hartu zuen parte herrilurren erreskateari buruzko lege-proiektuaren eztabaidan.
1936ko uztailaren 18ko matxinada militarrak Madrilen harrapatu zuen, eta han “Cuartel de Montaña-ren” erasoan parte hartu zuen. Ondoren, Badajoz probintziara joan zen, eta han “Pedro Rubio” nekazari-batailoia antolatu zuen . 1936ko irailean, Francisco Largo Caballerok Valentziako gobernadore zibil izendatu zuen, eta 1937ko maiatzera arte aritu zen kargu horretan. Orduz geroztik, nekazaritzako kooperatibismoa sustatzeko ahaleginak egin zituen, Valentzian egin zen Nekazaritza Kooperatiben Biltzarra bultzatuz. Biltzarrean Nekazaritza Kooperatiben Batasun Zentrala (UCCA) sortu zen.
1939ko martxoan Alacanteko militante sozialisten eta haien familien ebakuazioa antolatzen ari zela, Italiar tropak iritsi zirenean atxilotu zuten. Albaterako kontzentrazio-eremuan sartu zuten, eta handik Orihuelako kartzelara eraman zuten 1939ko apirilaren 14an, eta ekainaren 15ean Madrilgo Porlierreko kartzelara (101eko espedizioan) bidali zuten. Espedizio hori Alacanteko portuan Espainiatik ihes egitea lortu ez zuten eta harrapatuak izan ziren buruzagi politiko eta sindikalek eta errepublikako pertsona ospetsuek osatzen dute.
1940ko otsailaren 24ko goizaldean, Madrilgo ekialdeko hilerriko tapietan fusilatuta hil zuten (Almudenako hilerrian). Exekutatu baino lehentxeago gurasoei idatzi ahal izan zien.
Lerro hauek irakurtzen dituzuenean, oroitzapen bat bertzerik ez naiz izango. Kristautzat jotzen diren gizonek horrela nahi izan dute… Zuek, zuen erlijio-xumetasunean, ez zenukete azalduko nola, krimenik egin ez zuen eta egitate lotsagarriko akusaziorik ez duen gizon batek espero duen heriotza jasan dezakeen.
Emaztea eta urte terdiko semetxo bat uzten zituen.
Post hau egiteko erabili den materiala:
La generación del sacrificio. Ricardo Zabalza. Emilio Majuelo Gil. Txalaparta. 2008.
https://docplayer.es/43430797-La-generacion-del-sacrificio-ricardo-zabalza.html
Auñamendi Eusko Entziklopedia-ko “Ricardo Zabalza” sarrera.
baztango haizegoa 