Elizondon bi Karrika (kale) nabarmentzen dira: goikoa eta behekoa. Goiko kalea Santiago karrika deitzen da eta Elizondoko zaindariaren omenez izena du. Bere jatorria XIX. mendearen erdialdekoa da.
Nafarroak Frantziarekin dituen komunikazio-bideak hobetu edo modernizatu ondoren 1845an “ireki ” zen. XIX. mendearen erdialdean, Nafarroako Probintzia Aldundiak, Bidasoako udalek eskatuta, erabaki zuen Iruñetik Frantziarako Errege Bidea deritzon proiektua Baztandik eta Gipuzkoatik abiatzea, ibaiaren ibilbideari Endarlatsatik jarraituz. Ordura arte, Leoncio Urabayenek (Nafar geografo ezaguna) erraten zuen bezala, Orreagakoa zen Frantziara joateko ohiko irteera, ibilbide txikiak bazeuden ere.
Foru Aldundiaren eta alkateen arteko gestioak “Baztandik Frantziara, eta Bidasoatik Gipuzkoara, bide erreal bat eraikitzeko proiektuan amaitzen dira Errege bidea (jatorrizko nomenklaturaren arabera) Atarrabian hasiko zen Olagüe, Belate-barren, Almandoz, Marín-Berroeta, Irurita, Elizondo eta Urdaxetik, Dancharienean amaitzeko. Bideak adar bat izango du, Marinetik Mugaire, Sumbilla, Bera eta Endarlazatik Gipuzkoara pasatuz, eta han Irundik Frantziara (Iparraldea). Mugairen hasiko den bide bat ere eraikiko da, Iruritako Oronoz eta Arrayoz lotuko dituena. 1841. urtea da eta Pedro de Ansoleaga “Akademiako arkitektoa” izanen da proiektua idatzi, siñatu eta aurrera eramen duna.
Errepidea, guztira milioi eta erdiko (Belloneko errealak) aurrekontua izan zuen, obren kostua. Finantzazioa bide berria amaitzean kobratuko da, eta horretarako bortzt kate (merkantziengatik bidesaria kobratzeko lekuak) ezarriko dira Iruñetik Dancharieneara; Belaten, Mugairen, Elizondo aduana bat ezarrilo da, Amaiurko bidegurutzearen Katea etxearen parean eta mugan.
Errepidea, Elizondon kale Nagusiko etxeen gibelekoaldetik igaroko da (etorkizunean Jaime Urrutia izena izango duna), gaur egun ezaguna den Santiago kalea sortuz edo, hasieratik goiko kalea bezala ezagutua izan zen.
Santiago kaleak Elizondo osoa zeharkatzen du eta 1,5 kilometroko luzera du. Behin Elbetea zubia igarota, Frantzia etorbidea du izena. 2012 arte (Irurita-Elizondo bariqantea ireki zenean) Karrika N-121 B errepidearen zati bat zen.
Sarrera hau egiteko erabili den materiala:
Elizondo. Gran Enciclopedia de Navarra.
Las comunicaciones con Francia y la N-121-A. Lander Santamaría. Noticias de Navarra.
Fondo histórico y Colecciones especiales.
FOTOTEKA
Argazkia: Julio Altadil Torronteras
Data: 1911-1915
Nafarroako Kuluraren Atari Digitala
Santiago kalea 1980
todocoleccion
Santiago kalea 1960
todocoleccion
baztango haizegoa 