Eliza, Erdi Aroan, oso erakunde ahaltsua izan zen, garai guztiz erlijiosoa izan baitzen, eta Europako erresumek banatzen zituzten mugetatik haratago batasun kontzeptu berri bat sortu zen: kristautasuna.
Eliza botere feudal handia zen, eta bertze edozein jaun feudalek bezala, feudoak, lurrak eta basailu ugari zituzten. Gainera, nobleziako kide aunitz gotzain izatera iritsi ziren, haiek beren elizbarrutia erregeen edo bertze noble batzuen kontzesiotzat hartzen zuten.
Nafarroako erresuman, XIII. mendearen hasieran, San Ferminen aulkia bere handitasunaren gailurrean zegoen. Gotzainek jaurerri garrantzitsu batez gozatzen zuten, eta zeregin erabakigarria zuten erreinukoi bizitzan. Iruñea gotzain-hiria zen eta 1230. urtetik geroztik Petri Ramiritz Piedrolakoa Iruñako gotzaina zen.
Petri Ramiritz Piedrolakoa, Baztan leinuko kidea zen. Baztan leinua edo Baztan familiak, Iruritako Jauregizar etxetik atratako gizon aberatsak biltzen ditu. Familia XII. mendearen hasieratik dokumentatuta dago: Fortún Ximenez Baztan eta Ximeno Fortún aita-semeak Alfontso Borrokalariaren segizioan (sekitoan) ageri dira (1119 eta 1131). Baita ere Antso VII.a Azkarraren azpian familiako lau kidek (lau anai) tenente funtzioak betetzen dituzte ainbat gaztelu eta gotorlekuetan; Tafalla, Donibane Garazi, Urantzia,…
Leinuaren gailurrik nabarmenena Tiobalt I.-rekin gertatu zen, 1234 eta 1238 artean Iban (Joanes, Juan) Pérez Baztan-goa erreinuko errege alféreza (banderazaina) izan zen (Nafarroako banderazaina edo alfereza Nafarroako erregearen gudarosteen buruzagia zen) eta alferzaren anaiordea Petri Ramiritz Piedrolakoa (ama Urraka Ibainez Baztan bai zuten), Iruñako gotzaina zen. “Baztandarrak” erreinuko indar militarra eta erlijiosoa kontrolatzen zuten.
Baztango Urraka Ibainez (Ibanen alaba) Ramiro Piedrolarekin bigarren aldiz ezkonduz gero (Antso Ramirez de Piedrolaren ondorengoak) Petri Ramiritz Piedrola jaio zen.Iruñeko elizbarrutia 1229an edo 1230ean (dokumentuen arabera) hartu baino lehen, sei urtez Osmakoa apezpikua izan zen.zuen. Garai hartan Nafarroan Antso VII.a «Azkarrak» zen errege, eta Petri Ramiritz Iruñeko Gotzaina izendatzen lagundu zuen (bere politika erlijiosoaren aurkako prelatu batek kargua hartzeko beldurrez zegoen).
Erregea 1234an hil zenean, nafarrek erregearen borondatea ahaztu zuten, non Jaime I.a Aragoikoa bere oinordeko egiten zuen, eta zenbait nobleen batzorde bat (enbaxada) Pedro Ramirez de Piedrola Iruñeko apezpikua buru zuena, «Provins» -en aurkeztu ziren eta Nafarroako Koroak Txampañako Tibalt kondeari (hildako erregearen iloba), eskaini zion.
Prelatuak aldaketa dinastikoa aprobetxatu zuen Iruñeko elizako gazteluak eta jabetzak Koroaren eskuetan zeudenak, erreklamatzeko. Hasiera batean akordiorik ez zuen lortu, baina Tibal I.a “Trobalaria” subirano berriarekin aktiboki lankidetzan aritu ondoren; Noblezia baxuaren kexen kontra bereziki (Txampainako nobleen laguntzarekin gobernatu zuen Nafarroa errege berriak eta hauek kargu garrantzitsuak jaso zituzten). eta expreski Infantzoien kasuarengatik, Errege nafarrak, borondate onaren seinale gisa, Monjardineko gazteluaren menpeko hiribildua eta jaurerria itzuli zion, baina ez Monjardineko San Esteban gaztelua bera.
1234an Gregorio IX.a Aita Santuak baimena eman zion erregeari Infantzoien Batzarrak desegiteko (tokiko noblezia baxua). Hurrengo urtean (1235), matxinada bat gertatu zen Tuteran, eta Petri Obanosen aurkeztu zen batzarraren aurrean, bi aldeak adiskidetzeko asmoz, baina talde honen aurkako errege-politikarekin bat eginez beti
Baina… erregearekiko harremana hondatuz joan zen, batez ere, 1236an Tibaltek, aurreko errege Antso VII.aren gorpua Tuterako katedraletik Orreagako ospitalera lurperatzera bidaltzen duenean, Petri Ramiritzen baimenik gabe, eta horrek Elizaren eskubideen aurkako iraina adierazten zuen. Gertaera horren ondorioz, apezpikuak Orreagako kabildoa eta operazioan parte hartu zuten guztiak eskumikatzea erabaki zuen, Tiobalten baimen publikoa galaraziz, baina Gregorio IX.a Aita Santuak hala eskatuta, eskumikua kentzea erabaki zuen.Tibalt I.a Nafarroakoa
Baina berriro Erregearen eskuetara itzuli zen, eta haren gotzaindegiaren azpian, eta erregearen babesarekin, 1237an Leireko monasterio beneditarraren erreforma erregularra egin zen, Zisterraren Ordenaren diziplinara pasatuz ( Beneditarrek aldaketa ez zuten onartu eta 70 urtez Zisterrekoen aurkako hainbat borroka izan zituzten Leyreren jabetza lortzeko, monje zurien eta monje beltzen arteko borrokak bezala ezagutzen da).
1238ko urriaren 5ean apezpikua hil zen, eta Tiobalt I.a erregeak berriro konfiskatu zizkion lehen emandako hiribilduak (Monjardioneko jaurerria)
Post hau egiteko erabili den materiala:
Los obispos de Pamplona del siglo XIII. José Goñi Gaztambide. (1957). Príncipe de Viana 18 (66): 83-94,
El linaje de los Baztan. Gran Enciclopedia de Navarra.
Pedro Remírez de Piedrola. Auñamendi Eusko Enciklopedia.
Wikipedia. Petri Ramiritz Piedrolakoa.
baztango haizegoa 