C.D. Baztan.

Eguberri egunan (2010ko abenduak 25an) Irunen, Jose “Pepin” Fernández Arce zendu zen, 97 urte zeukala ta. Pepin-ek, C.D. Baztan-go zegoen jokalari ohi zaharrena zen. Hileta, Elizondo ospatu zen eta Irunen bizi arren eskualde honetaz maitasuna ta “zaletasuna” mantentzen zun. Bitxikeri bezala aipatu, Pepin-ek, Bidasoako trenaren (Elizondo-Irun) bizirik gelditzen zen azken langilea zela ere. 

Jose Fernandez, Baztandar taldearen, atezain historikoetako bat zen eta 30. hamarkadaren bukaeran eta 40.aren hasieran jokatu zun. Nahiz eta 70 urte gutti gorabehera pasa izan eta jokalari “veteranoena” izan, ez zen lehenegoetako jokalaria, zeren Baztango futbol taldea, edo obe errana, C.D. Baztan, urte dexenta batzuk lehenago sortua izan zen.

C.D. Baztan 1923an sortu zen, eta 87 urte luze hauetan garai harras desberdiñak pastu du, batzuk onak, 90. hamarkadan bezala, 3. mailan jokatzen aritu baizen urte batzuz, eta bertze garai batzuk, harras txarrak, 50. hamarkadaren erditik 60. hamarkadaren artekoak bezala, futbol ofizialak eta Club Deportivo Baztan ia ia erabat desagertu bai zen. Urte hoietan Giltxaurdiko futbol zelai bertan behera utzi zen, eta soilik  Gorramendiko baseko amerikar soldaduak  erabiltzen zuten ia ia arratsaldero beisbolera eta football amerikanerako jolasteko. Beraiek zelai, zaindu, belarra moztu eta txukuna mantentzen zuten. Baita ere zelai hesi eder batekin itxi zuten, erraten da hesi hori, ameriketako pelikuletan, agertzen den etxeetako lorategietako hesia bezala zela, egurrezko taula zuri eta lau-ekin egiña. Giltxaurdi, 1941 eta 1942 bitarte egin zen, Jose Manuel Osacar eta garai hartan Baztan eta bere kargu zeuden espaniar militarrei esker. Zelaiaren eremua, pentsatzen da edo pensatzekoa da, izena erraten dun bezala, giltxaurrondoz betetako toki bat izanen zela, baña egia erran, eremu hori, Baztan ibaiaren zeharrune (meandroa) bat da eta harrikozkorrez betetako toki bat zen eta zelaia iteko, harri txikiagoz eta legarrekin bete zuten. Gero urtekin, 2008an “Giltxaudi” eraberrituko dute, belar naturala ordez artifizial patuz eta gaur egun daukan itxura artuz. (Argazkian Giltxaurdiko zeharrunea. argazkia Pello S.M.)

Baña aistion aipatutako garai txarrak pastu ziren eta 60.hamarkadako erdialdera eta eragin handie izan duen pertsona bati esker, Zacarias Zayas Latorre Sopuertarra-ri esker, juvenil talde bat atra zen eta urte gogor batzuk ondoren, taldeak horrek, Baztanen bai futbola eta bai Club Deportivo Baztan suspertzea lagundu zun eta urte batzuk geroago zaletasuna berreskuratu zen. gaur egun arte. Talde hori buruz hainbat bitxikeri kontatzen dira eta hoietako bat C.D. Baztan-go web gunean, irakurtzen ahal da eta han diotenez, jubenil talde hortan (argazkian) tamaiñuz jokalari txikienari, Kuki Gonzalezi, eta berea ez zen posizioan, atezain bezala patu zioten, baña harras ondo ibiltzen zen nahiz eta jautzika ez zen langara iristen. Argazkia  C.D. Baztan web gunetik artuta dago eta 60.hamarkadako, lehenengo jubenil taldeko jokalariak ageri dira (ezkerretik eskuin ta goititik hasita): José Joaquín (Kuki) González, Alberto Alaña, Santi Esarte, Santi Yábar, Fermín (Pirrín) Fernández eta José Antonio Huarte (Tudelano). Belauniko: Pedro (Peito) Cebrián, Juan Mari Amiano, Josetxo Petrirena, Joaquín Jaén eta Juan José Erice dira.

Alakoak (bitxikeriek) hainbertze badire eta zorionez bai taldeko webean eta bai Jaime Viguriaren www.valledebaztan web horrian, hoietako batzuk bildu dituzte. Hoietako bat prensa ta guzti atra zen berri moduan,egunkaria Catalnyako La Vanguardia zen eta notizia “La indiferencia de un portero navarro…” titulua zeukan. Berria dionez, 1953ko Abenduaren 13an Altsasuko Sociedad Deportiva eta Club Deportivo Baztan artean jokatutako partiduan gertatu zen bitxikeria eta dirudi baztandarrak, arbitroren akats eta bidegabezko expulsio batzuk ondoren, partidutik “pasa” itea erabaki zutela, atezaina bereziki, zeren berak, notizia nabarmentzen dun bezala, lasai lasai egon zen langaren azpian zigarruak errezen partidua amaitu arte…Nahiz eta notizia dokumentatua egon, ta club-aren web horrian errekortea ageri, club barrutik diote oraindik ez dutela jakin nor izango ote zen, atezain erretzale hori. 

Nahiz eta ez agertu egunkarietan, badire bertze kontakizuna makalak ez direla ere. Kontatzen da (fikzioa eta errealitatea nahasten direla uste da) Pistone-k korner bat atera ondoren, pilotakada bombeatu baten bidez, haunitz altxatuz eta zehaztasun handiakin, denbora eman zaiola “area-ra” iristea eta berberak buruz errematatu zun gola ta guztiz sartuz!!!, jendearen pozarako. Edo, nola ta kanpoko partidutan La Baztanesan autobusetan joaten zirenez eta partidua jokatzeko tenorean, jende faltatzen zenez, haunitzetan “La Baztanesako” txoferra jokatu behar izan zuten, hamaika izateko…

Laurogehitabi urte hauetan aunitzetarako eman du, bitxikeriak, historioak, pozak, tirabirak…baño laurogeitabi urte hauetan, pila gazte pastu eta kamiseta gorria jantzi du eta futbolaz gozatu du bere izenean, eta hoietako batzuk, profesionaletara iritsi dira!! eta ez bakarrik hori, lehenengo mailan jokatzea ta internazional absolutoak izan direnak badirra, Juan Antonio Zaldua bezala F.C. Bartzelona jokatu zuena edo baita ere liga irabatzi dutenak , Juan Mari Amiano bezala, Errealarekin 1980-1981 denboraldian txapelduna izan zena.

Baina C.D. Baztanen, ez bakarrik futbolan aritu dira, zeren hasiera batean bere besapetan  bertze kirolak jorratu izan ziren, txirrindularitza, mendi taldea, atletismoa, eskubaloia eta errugbia bezala. Gehienak 80. hamarkadan club-tik alde egin zuten, gehienbat bere independentzia ekonomikoa lortzeko eta erabakitzeko askatasun gehiago izateko (dirudi, jarrantzi eta diru kopuru haundiena,futbola izaten zuela ) eta urte haietan, Baztango bertze kirol taldeak sortu ziren, eskubaloiko Baztango Kirol Taldea ,Club Ciclista Baztandarra, Baztango Mendigotzaileak…Gaur egun C.D. Baztanen futbola batera rugbi taldea bada, Baztan R.T  eta orain dela gutti (bizpa-hiru urte) sortutako lasterketa talde bat ere, Baztan Lasterketa Taldea izena duna. Baita ere ez giñen ahaztu behar Baztanen bertze hainbat kirol talde badirel edo izan direla eta ez dutela zerikusirik izan C.D. Baztanekin, adibidez Amaiurko sokatira taldea edo Juanjo Atxaren Txaruta Pilota Elkarteak bezala. Gañera Baztango pilotariei zoriondu behar zaie zeren urte hasieran (Urtarrila 4an) hirugarren aldiz Nafarroako herriarteko txapelketa irabazi bai dute.

Post xume honekin bai Pepin Fernandezen ta bai Baztan osoan kirola sustatzeko lan in duten guztien omenen da eta post ez zen posible izango C.D. Baztan  ta valledebaztan web gunei gabe zeren web horri hoietatik informazio gehiena artu dugu.

Read Full Post »

Mariano Izeta.

 

2004. urtean egin zen lehen aldiz Mariano Izeta Sariketa. Sariketaren helburu nagusia Nafarroako bertsolari gazte eta hasiberriei kantatzeko aukera ematea da, haien bertsogintza ezagutarazteko eta gerora baliagarri izango zaien esperientzia har dezaten. Xalto Sariarekin txandakatu izan ohi da, bakoitza bi urtetik behin gauzatuz.

Sariketa honek Mariano Izeta zenaren izena hartzen du; horrela, herri kultura eta bereziki bertsolaritzaren alde egindako lan handia eskertu nahi ditu Nafarroako Bertsozale Elkarteak (Elkartea bera da Izeta sariketaren antolatzailea, Baztango Udalaren eta bertso-eskolaren laguntzaz.)

Mariano Izeta.

Mariano Izetak, baztandar amorratua izanez gain, bertsotzale, idazlea, euskaltzaindiaren urgazlea, dantzaria, (Santiago egunian dantzatzen den  Ohorezko mutildantzan lerroburuan ainbertze urte ibili zen) eta ogibidez, erlogularie izan zen (1984an jubilatu zen arte).

Federiko Izeta zarauztarraren eta Juana Elizalde elizondoarraren semea izan zen Marianok. 1915ko Uztailaren 14an Elizondoko Mutilenea etxean jaio zen, zortzi anai-arreben zaharrena izanez. 14 urtekin Eskolako ikasketak bukatu ondoren, bere aitarekin hasi zen erlojugintzan. Mariano gaztia, euskal kulturan hazi eta hezi zen eta gaztetik euskararen inguruko gaietan murgildu zen. Euzko Alderdi Jeltzalean (EAJ) bazkidetu zen 18 urte bete bezain fite (1933-07-28). Gazte izanda Elizondoko ikastolaren sortzaean parte hartu zuen, baita ere 1936 urtean Elizondon egingo zen Nafarroako lehenengo bertsolari txapelketaren segimendua egingo zion. Handik aintzin bertsolaritza sustatuko du eta garai ilun hoietan ( frankismo garaiak) bertso saio aunitz antolatuko zituen. Bertso saio haietan gai-jartzaile gise ibiliko da. Berriz txapelketak hasi zirenean, epaile gise ere aritu zen. 1992ko urtarrilaren 19an, Euskal Herriko Bertsolari Elkarteak omendu zuen eta Nafarroako Bertsozale Elkarteko Ohorezko lehendakaria izan zen.

50. hamarkadan  idazten hasi zen,  Zeruko Argian, Herrian, Principe de Viana aldizkariko Erriz-Erri sailean, geroxago Diario de Navarran, Euskaldunon Egunkarian, Deian, Navarra Hoy-en eta Diario de Noticias-en argitaratu zituen artikuluak. Beti Baztan edo eta euskal gaiei buruz idatzi zuen eta batzutan Anzanarri izengoitiaz ere sinatzen zuen.

1962an Dirua galgarri eleberria karrikaratu zuen, 1961etikeuskaltzain urgazlea izan zen, 1982an bere bigarren eleberria Nigarrez sortu nintzan argitaratua izan zen. Baztandarren ahoetatik Baztango euskal hitzak bildu zituen eta 1996an Baztango Hiztegia idatzi zuen. 1999an Baztango kontuak biltzen zituen ainbat idazlanak karrikaratua izan zen eta 2000. urtean euskaltzain ohorezko izendatu zuten.

Santioko mutildantzetan, lerroburu

Mutildantzari fina zen, 15 urte baino ez zituela dantzatu zuen lehenbiziko aldiz Baztango mutil-dantza Santioko Bestetan. Urte aunitz mutildantzen lerro burua izan zen Elizondoko Bestetan. Idazten eta erlojuak konpontzen zuen biztartean, baztango mutildantzak bultzatu eta hainbertze jendei irakatsi zizkion dantza horiek, eta han- hemen ibili zen Baztango dantzak hedatzen, Maurizio eta Felix txistulari eta atabalaria lagun zituela. Elizondoko trinketean erakusten zituzten.

Baita ere kirol ekitaldiak antolatzen aritu zen, Adibidez: Baztango Itzulia. Urte anitz eman zituen txirridulari lasterketa horren antolakuntzan Elizondon (gazte garaian Txirrindularia izan omen zen) edo Antxitonea trinketean antolatutako pilota partidekin, edota lasterketekin.

Bertze hainbat alorretan aritu zen; abesbatzan (Koralan) kantarı, haur zein helduei euskaraz erakusten (eskola nazionalean 1969-70, eta Elizondoko Gau Eskolan 1974-1977), idazkiak euskaratzen, Xorroxin Irratiko Elizondoko berriemailea izan zen eta Irulegi Irratian ere solasten zen.

Urte parez Elizondoko alkatea (1957-58) izan zen frankismo aroan eta 1980-1984 biztartean Baztango Udaleko zinegotzia (EAJtik), Kultur saileko arduraduna, demokrazia aroko lehen legegintzan.

Marianoren lan guztia eskertzeko edo ordaintzeko asmotan omenaldi aunitz jaso zituen bizitzan zehar. 1972an Club Deportivo Baztan kirol taldeak egin zion omenaldia. Talde horretako diru kontuak eraman zituen hainbertze urtez, eta elkarte horrek antolatutako ekitaldi anitzetako bultzatzaile izan zen. 1983an etorriko zen Baztandarren Biltzarra Elkarteak egindakoa, Elkartea harreman estua izan zuen Marianorekin.

Hala ere omenaldirik kuttunenak, 1990eko apirilaren 22an Xorroxin Irratiak egindakoa eta 1991n Baztango Balleko Etxeak eta Nafarroako Bertsolarien Lagunak Elkarteak elkarrekin egin zizkiotenak izan ziren. 1992an Bertso Egunean Bertsozale Elkartearen omenaldia jaso zuen.

Lan guzti hoietatik eta Baztani erakutsitako maitasunagatik 1997ko maiatzean Batzar Nagusiak, aho batez, Baztango Seme Kutun izendatu zuen. Urte bereko uztailaren 25ean Mariano Izeta Erreboteko plaza inauguratu zen Elizondon. 2001ean Baztandarren Biltzarrak bere lana gogora ekarri zuen, lehenbiziko aldia baitzen Baztandarren Biltzarrak Marianoren presentziarik ez zuela

Baztan ikastolako urteko bazkarian

2001eko urtarrilaren 8an bere etxean zendu zen, 85 urte zituela. Alkate soinua joz sartu zen elizan, hilkutxak gainean Baztango ikurrina zuela.

Hileta elizkizunetara jendea aunitz urbildu zen, herritar aunitz gain euskal kulturako ordezkari franko ere.

1963tik Gabriela Goñi Olaetxea lekaroztarrarekin ezkondua zegoen eta bi alaba izan zituzten.

P.D. Post hau 2008ko Azaroaren 28an, Mariano Izeta III. sariketaren finala Elizondon jokatu zela medio egin zen. Edizio hortan Jon Elizetxe gartzaindarra nagusitu zen. Bertsolari gazte baztandarrari Mariano Izetaren alabak txapeldunaren txapela ezarri zion.

Post hau iteko erabili den materiala:

BDB Bertsolaritzaren datu-basea. Mariano Izeta.

Mariano Izeta (1915-2001). Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa Kultura Saila. 2002. Jon Abril.

Iceta Elizalde, Mariano. Auñamendi Eusko Enziklopedia.

Mariano Izeta wikia.Wikipedia

IX. Mariano Izeta Bertso Sariketa abenduaren 27an Iruritan. erran.eus.

Read Full Post »