Premontretarrak, Prémontréko Erregelapeko Kalonjeen Ordena, erlijio ordena katolikoa da, Norberto Xantengoak, 1120an, Frantziako Prémontré abadian fundatua. Premontretarrak 1135ean iritsi ziren Euskal Herrira, eta bi abadia fundatu zituzten, Lehuntzen eta Urdazubin.
Bere abadietan ez ziren inoiz ugariak izan, bortz edo sei eta sotanaren kolorea dela«kanonigo zuri» deitzen zaie. Nahiz eta Alemanian eta Frantzian sortu ziren Premontretar etxe gehienak Europan zaehat zabaldu ziren eta Espainian, non hain ezagunak ez ziren berrogei abadia ere kontatu ziren.
XVII eta XVIII.mendetan Premontretarrak garranzi, eragin haundikoa, aberats eta lur eremu haudien jabeak izan ziren. Eskualdean elkarte erlijioso honek zeukan monastegia (Urdazubikoa), XIII. mendetik ohore eta onura ekonomikoa on bat lortu zuen eta Santiagorantz zihoazen erromesentzat bide garrantzitsua bilakatu zen, eta Baztango hainbat lur eremuen Jane ziren
Baztandar aunitz Urdazubiko monastegian kanonigo zuri izan ziren eta batzuk Bartolomé Barrenetxe arraioztarra bezala Premontretarren nagusi eta buru ere (generala).
Bartolomé Barrenetxe, 1715ko urtarrilan 13an sortu zen Arraiozko Dolarea etxean. Gaztetik premontretarren elkartean sartzen da, 18 urtekin Urdazubin aurkitzen dugu eta hemendik ainzin ibilbide arrakastatsu bat hasiko du premontretar elkarte barruan. 1743an nobizioen maixua izendatuko diote, 1753an Urdazubiko monastegiko “burdinola” kutxaren zaintzailea (burdin industria bat zeukaten hainbat burdinolekin) , 1756an, monastegioko abadea izanen da ta gañera 1756tik 1760 presidente tituloa emanen diote, Nafarroko erregeordearen (birreia) gortean ibiliko da eta azkenik 1765tik 1768artio Spainako premontretarren”General Reformador” edo “Superior General” , hauxe da! haien buruzagi edo nagusi izendatuko diote….eta ez da izanen baztandar bakarra kargo hori izanen zuna.
Bertze “general” premontretar Baztandarrak Fr. Bartolome Etxenike de Asco errazutarra, Iruritako Juan Bautista Aleman eta Juan Bautista Miguelene izan ziren.
Juan Bautista Miguelene Auñamendi eusko entziklopedian (digitalean) arabera Arraiozko semea bezala agertzen da, baña baita ere web gune berberan, Azpilkuetako Urrasun auzoko Iriartea baserrian jaiotakoa zela, ageri da. Hauez gain Juan Mayora zigatarra ordeneko koronela izan zen.
Frantziako Iraultzarekin, Lehuntzeko monastegiko ondasunak saldu egin zituzten eta Urdazubikoa 1793an, Frantziako Konbentzio Gerran, erre izan zen. Sute horretan, monasterioko liburutegia suntsitu zen (9.000 liburutik gora biltzen zuen). Hori gertatu 1806ean kanonigo zuriek Gipuzkoako Loiolako Santutegian bilatu behar izan zuten. Geroxeago, 1839an, Mendizabalen Desamortizazioakin premontretarrak behin betiko utzi zuten abadetxea.
Post hau iteko, informazioa ondorengo liburu eta webgunetik atraia da:
Agustin Otondoren “Diccionario Historico Biografico del Valle de Baztan (Navarra)” 2002 Nafarroako gobernua.
wikipedia, Auñamendi eusko entziklopedia, Urdazubi udalako web horria eta Gran Enciclopedia de Navarra .
baztango haizegoa 