Iruritatik Eugira doan NA-1740 errepidean altxatu zen Bidegabeko Bidea, 1939 eta 1941 artean eraiki zuten frankismoaren esklaboen oroimenez. Inauguratu eta hamabi ordura, gauaren iluntasunaz baliatuz, atentatu bat egin dute. Oroigarria pintadaz beteta agertu zen atzo, Kristo Erregeren bizipenekin, altxamendu faxista goraipatuz eta Baztango herritar batzuk (Lander Santmaria kazetariari, Iker Frias historiatzaileari…) eta gorriak mehatxatuz, hainbat hondamendi eragiteaz gain.
Urde faszistak, Falange de Baztan ustezko kideak dira eta gaur horretan ez zen izan egin zuten ekintza koldar bakarra. Iruritako eliza ere pintadaz bete dute, Jainkoak eta Espainiak eroritakoak goraipatuz, eta gerra zibilean tropa frankistetako kide gisa erori ziren bizilagun-izenekin. Baita ere, Arraiozen mehatxuak idatzi dituzte Xoterori zuzenduta.
Gertakari hauek ez dira berriaak eskualdean. Azken hilabeteetan, antzeko ekintzak izan dira Donezteben, Amaiurren, Beran eta, Elizondon.
Erasoak aurten hasi ziren eskualdean, Amaiurren Nafarroako subiranotasunaren aldekoen oroimenez egin zen ekitaldian (otsailan) pintadak egin zuten monolitoan, Donezteben jarraitu zuten pintadak egiten, kasu honetan arrazista eta xenofoboak ziren, islamari buruzko kultura-erakusketa baten aurka (“navarra es cristiana” eta holakoak). Elizondon Pirritx eta Porrotx pailazoen ekitaldia zela falange eta españa goratzen zuten panfletoak agertu ziren. Berrikiago, Beran eta Lesakan mehatxuzko pintadak erregistratu dira alkateen eta bertze auzotar batzuen aurka, baita ere bertze herri batzuetan, hala nola Arantzan eta Igantzin.
Baztanen ez da falanjerik eta Falanje Baztan siñatzen dutenak Baztanekin zerikutsi gutti dute, kalean zurrunurruak entzuten dira eta eraso hauen atzetik Sunbillan bizi berri den Bilbotar arraro eta frankista baten izena entzuten da.
Gizon tallak, espantu haundiek.
P.D.1- 2009ko Irailan, Falange y Tradición izeneko talde batek bere gain hartu zituen azken hilabeteetan Bidasoaldean, Iruñerrian, Erriberan eta Euskal Herriko bertze zenbait lekutan egindako eraso faxistak. Eskualdean Bera, Lesaka, Doneztebe, Elizondo, Arraioz, Irurita, Amaiur eta Pitzamarren erasoak (pintada mehatxugarriak) egin zituen.
Falange y Tradición taldea “mugimendu patriota espainola” dela dio ekintza hauek bere gain hartzerakoan, eta “egiazko Estatu nazional eta kristaua” nahi duela dio. Horretarako, bere esku dauden ekintzak “beharrezko ikusten duen unean” eginen dituela jakinarazi du, “bereziki aberriaren arerioen kontra, hala nola separatismo terrorista, komunismo kriminala eta liberalismo antikristuaren kontra”. Erran.eus 2009ko Iraila
P.D.2- 2009ko urrian, ‘Quimera’ operazioa egin zen eta Falange y Tradición eskuin-muturreko taldeko bortz kide atxilotuak izan ziren. Hoien artean taldeko burua, Jose Ignacio Irusta Sánchez, “El barbas” edo “el carlista” bilbotarra eta Sunbillan bizi zena.
P.D.3 – Epaituak izan ziren eta bi urteko kartzela-zigorra ezarri zioten Irustari, eta urtebete eta sei hilabetekoa López Monreali, El Lanasi eta Pérez Illerari. Helburu terroristekin egindako kalte eta mehatxuengatik absolbitu egin zituzten, eta inor ez zen kartzelan sartu, aurrekaririk ez izateagatik. “Operación Quimera”, bere izenari ohorea egin zuen eta horretan geldituko zen “Quimera” batean (Irudimenaren emaitza den ametsa edo ilusioa).
P.D.4- 2009ko abernduan Baztan-Bidasoa Antifaxista taldeak deituta, auzolanean txukundu zuten Falange y Tradicion taldeak erasotutako oroigarria.
Sarrera pintadak ezagutu eta berehala idatzi zen, gero “ondorengoak” urrengo hilabetetan gehitu ziren.
Sarrera hau egiteko erabili den materiala.
Agresión fascista contra la escultura alzada en Artesiaga. Diario de Noticias. 2009.
Hainbat herritan pintadak agertu dira eta Irurita eta Amaiurko oroitarriak hondatu zituzten. erran.eus 2009.
La Guardia Civil desarticula el grupo de extrema derecha Falange y Tradición. Europapress/navarra. 2009.
baztango haizegoa 
