Lekarozko Uharte auzoan, Elizondo, Garzain eta Irurita artean, Baztan ibaiaren alboan, 120 urte inguruz, ospe haundiko “kolegio” bat izan zen, hain zuzen “Gure Ama Birjinaren Ahoulku Onaren” eskola (Colegio de Nuestra Señora del Buen Consejo).
Lekauzko kolegioa (izen honekin ezagunagoa zena) bere hastapenetatik, bi arrazoirengatik ikastetxe berezi bat izan zen: bere instalazio bikainengatik eta bere irakasleen dotazio altuagatik, guztiak kaputxinoen ordenako kideak. Lekarozko Ikastetxeak aurreko mendearen hasieran, orkestra eta abesbatza, zinema, argazkigintzako laborategia, natur zientziak, fisika eta kimika, kirol pabiloiak, x izpien aparatua zuen ebakuntza-gela… ziutuen eta munduko barnetegirik onenetako bat izan zen, eta bertara bortz kontinenteetako ikasleak etortzen ziren.
1888an Joaquín María Llavaneras kaputxinoaren eskutik Lekarozko Ikastetxea sortu zen, baina 1890ra arte ez ziren kaputxinoak (22) lehen 87 ikasleekin (Kantabriakoak) agertuko. Urte bat beranduago, 1891n, eliza inaguratuko dute eta urtez urte ikastetxea handitzen joanen da. 1897an energia elektrikoa ekoiztuko dute eta horretarako presa bat eraikiko dute Baztan ibaian (2009an botaia izan zena) eta argitzeko gas argiak ordez argindarra elektrikoa jarri zuten. 1902an zaldien trakzioko “diligentziak” lurrunezko autoekin ordezkatu ziren, eta bi urte geroago azken hauek motordun auto batzuekin (“Dion-Boston”).
Ikastetxea autonomoa izan nahi du hasieratik, eta 1915ean Bidasoako trena ireki zenean, kaputxinoek Iruritara doan errepidea egingo dute, Iruritan geltoki bat egongo baitzen. 1926an behitegia, zerritegia eta hiltegia eraiki ziren, baita ere gasna egiten hasi zuren, 1927an lehen irratia jarri zuten Ikastetxean eta 1930ean berogailua.
1931an handitze-lanak hasten dira, baina Errepublikako egoera berrie eten egiten ditu. Egoera hontan, 1932an, izena aldatu eta “Liceo Lecároz, S.C.” sozietatea legez formalizatu zuten eta zuhurtzia neurri gisa, irakasle sekularrak klaseak emanen dute. 1933an, soinu-zinema iritsi zen ikastetxera, eta 1935ean, makina berriak erosi eta sare elektrikoa berritzen da.
Garai haietan kolegioa euskal nazionalismoaren gune garrantzitsu bat da , euskal nazionalismo kulturalaren hazitokietako bat bihurtu zen. Ikastetxean nazionalismo kultural berria horren hiru zutabe garranzitsuak ematen ziren: musika, filosofia eta hizkuntza.
1936an militarren altxamenduaren ondoren, gerra garaian ikastetxea odol-ospitalean eta gero, erietxean bihurtzen da. Gerra Kolpe gogorra izanen da eta urte hoietan 20 fraide-irakasleetatik 17k destinoa aldatu, alde egin edo erbesteratu egin zituzten, haien artean: Aita Donostia, Fray Miguel de Alzo, Aita Hilario Lizarrakoa…
Aita Donostia 1941an bueltatuko da eta urte hortan ere barnetegi gisa soilik sortua izan arren erabakiko dute kanpoko ikasleentzako matrikula irekitzea (Lehenengo baztandarrak hartuko ditu). 1944an liburutegia handitu eta erizaintzako instalazioak berrituko dira. 1947an Ford-8 kamioi-autobusa eskuratzen da eta 1949an lehenengo jolas aretoa eraikiko da.
50. hamarkadan erlijiosoen (monjak) egoitza eraikiko dute, sukaldea handitu eta garbitokia lekuz aldatzen da, baita ere “Lurdetxo” berriz diseinatzen da. 1953an Jorge Oteiza ikasle ohiak P. Llevanerasen monumentua zizelkatuko du (Marino di Teana eta Isamel Fidalgo lagunduko diote), 1954an Zentral elektrikorako multzo elektrogeno bat lortu zen,
56an Saskibaloiko pista berria eraikiko da, 1958an Aita. Donosti busto batekin omendu zioten eta 1959ko maiatzaren 30ean, A. Luquinek Boy Scouts hezkuntza erakundea sortu zuen.
Hurrengo hamarkadan, 1961an Ubarrenetxea jaunak oparituta, kolegioko lehen telebista aparatua agertuko da eta 1962ko abenduaren 9tik 10erako gauean, ikastetxearen zati batek sute bat jasan zuen, eta, horren ondoren, pabiloi berriekin handitze bat egiteko erabakia hartu zen. Handitze hori, Ikastetxe Berria izenekoa, 1968an inauguratuko da eta 1980an kiroldegia eginen da. 84an “Lekarozko Txokoa” eta 86an informatika gela ezarri zen.
1988an Ikastetxeko mendeurrena ospatuko dute baina guttira Lekarozko ikastetxeko azken ikasturtea izanen da (1989-1990) . Urte horretan bertan, Nafarroako Gobernuari ikastetxe berria saldu zitzaion, Baztango Bigarren Hezkuntzako Institutua eta gazteentzako aterpetxea izateko.
2002an Ikastetxe zaharrean egoera tamalgarria izaten hasten omen da; liburutegiko liburuak, koadroak, mendeurreneko museoa, aldarea, organoa, bankuak, Alonso Canoren Kristoa, pupitreak, Llevanerasen omenez Oteizak egindako eskultura… kolegiotik atra eta eramanen dute. Gauz gehienak, eskultura barne, Zangotzako kaputxinoen monastegian akituko dute, bertze batzuk liburuak adibidez, Iruñako San Antonio liburutegian.
Hurrengo urtean altzarien eta objektuen lekualdaketa progresiboak aurrera jarraitzen du eta 2003ko
Otsailaren 11n A. Luquín izanen da da Lekaroz utziko duen azken aita.
Espoliazioak, lapurretak eta gainerako ezbeharrek jarraitzen dute, 2007an elizako ezkilak eta erlojua “desagertuko” dira. Ezkilak Lizarran agertuko dira, erlojua?
2009an lekauzko kolegioa garai batean zenaren fantasma triste eta penagarri (baita ere beldurgarria) bat da. Azken arnatsa artzen eta erraustea itxarotzen ari den eraikuntza da, sarrera debekatua dago eta etsizinguratua, “erortzeko arriskua” idatzita daukan kartel bat ageri da. Ekainaren 15ean, Nafarroako Gobernuak erabateko eraispenaren berri eman zuen, bere ustez, hondamenean dauden eraikinak birgaitzeak ez du merezi.
Azaroaren 23an kolegioaren eraispena hasten da, horretarako Olloquiegui Redenor UTEak 393.518,90 euroko aurrekontua izanen du. Bakar bakarrik babes berezia duen eliza, klaustroko bi magnolioak eta bertze leku batera eramanen den kolegioko sarrerako arkupea mantenduko dira.[1] Gainerakoa, abenduarako botaia egonen da. Hau dena botatzeko 80 Tona eta 30 metroko besoa duen makina erabiliko dute.
Mende bat baino gehiagoz Aita Kaputxinoen Eskola zegoen tokian Lekarozeko Campus Enpresariala sortuko da. “Kampusa”, Aquitania-Euskadi-Nafarroa Euroeskualdearen Espezializazio Adimentsuko Estrategiaren lehentasunezko azpisektoreetako enpresen ezarpena lortzeko sortu izan zen.
Sarrera hau egiteko erabili den materiala:
[1] Lekarozko Kolegioa botatzen hasi dira. erran.eus (2009).
www.excolegialesdelecaroz.com.
Colegio Nuestra Señora del Buen Consejo de Lekaroz. Auñamendi Eusko Enziklopedia.
baztango haizegoa 